Podatek VAT (Value Added Tax), to podatek od wartości dodanej do towarów i usług. Dotyczy zarówno sprzedawców, jak i samych nabywców. Dzieje tak dlatego, że jego wartość każdorazowo doliczana jest do transakcji między nimi. I choć wydaje się zupełnie odwrotnie — tak naprawdę mechanizm działania VAT polega na przerzuceniu całej jego wysokości na konsumenta.

Kto może być podatnikiem VAT? Polskie prawo daje w tym zakresie pewną swobodę. W większości przypadków przedsiębiorca może sam zdecydować czy chce być podatnikiem VAT, czy nie. Czasem są na niego narzucone z góry ustalone warunki. Niektóre firmy automatycznie stają się płatnikami VAT (np. zajmujące się eksportem lub importem na terytorium kraju czy wewnątrzwspólnotową dostawą towarów), a inne są z niego zwolnione.

Jeśli przymusowo lub dobrowolnie przedsiębiorca zdecyduje się na bycie czynnym płatnikiem VAT, powinien wiedzieć, jak obliczać jego wartości. A tu znaczenie mają oczywiście konkretne stawki.

Podatek VAT i jego stawki - jak je rozpoznać i odpowiednio zastosować?

Dzisiaj większość przedsiębiorców korzysta ze specjalistycznych programów komputerowych, gdzie deklaracje VAT wyliczane są automatycznie. Także faktury już gotowe do wysyłki pobiera się bez żadnych problemów. To powoduje, że niewiele osób wie, jak obliczyć VAT i jak sprawdzić wyniki podane przez komputer. Podstawą są oczywiście stawki podatku.

Tak naprawdę wyliczanie podatku VAT od danej sprzedaży nie jest zbyt skomplikowane. Aby odpowiednio wygenerować lub spisać fakturę trzeba jednak znać stawkę podatku nas obowiązującą. Podstawowa ma wysokość 23%.

Bywa jednak, że transakcja powinna podlegać pod obniżoną wartość. 0% ma zastosowanie przy czynnościach, które opisuje art. 83 ustawy o podatku od towarów i usług. Chodzi między innymi o towary i usługi związane z transportem morskim, lotniczym czy z podmiotami, które prowadzają działalność gospodarczą w obrębie turystyki.

Stawkę 5% stosuje się w stosunku do towarów wymienionych w załączniku nr 10 wspomnianej ustawy. Obejmuje ona podstawowe produkty żywieniowe takie jak chleb, nabiał, kasze czy makarony. Ostatnia stawka, a więc 8% jest stosowana do towarów i usług wyszczególnionych w załączniku nr 3. Używa się jej również do remontów, przebudowy obiektów budowlanych albo części zaliczonych do budownictwa, które objęte zostało społecznym programem mieszkaniowym.

Jak obliczyć podatek VAT należny i naliczony?

Należny podatek VAT oblicza się po wystawieniu wszystkich faktur z danego okresu. By to zrobić, wystarczy dodać do siebie wartości netto z każdego dokumentu, a następnie sprawdzić, czy uzyskana w ten sposób kwota zgadza się z tą na deklaracji VAT (17).

Naliczony podatek VAT oblicza się podobnie. Sumuje się podatek VAT ze wszystkich faktur okresu rozliczeniowego, przy podziale na dokumenty dotyczące zakupu środków trwałych i wszystkich pozostałych. Pierwsza kwota podatku musi znaleźć się na deklaracji VAT w polu o numerze 44, a druga w polu o numerze 46.

Gdy obliczymy zarówno podatek należny, jak i naliczony, uzyskujemy w ten sposób odpowiedź czy i jak duży podatek VAT należy wpłacić do właściwego urzędu skarbowego. By to zrobić, wystarczy od podatku należnego odjąć podatek naliczony. Ten drugi może być ewentualnie powiększony o nadwyżkę z poprzedniej deklaracji. Wynik dodatni oznacza, iż kwota musi być wpłacona do US. Wynik ujemny oznacza natomiast nadwyżkę.